Kompas magnetyczny

Kompas magnetyczny – przyrząd nawigacyjny służący do wyznaczania kierunku południka magnetycznego. W kompasie wykorzystywane jest zjawisko ustawiania się swobodnie zawieszonego magnesu wzdłuż linii pola magnetycznego. Kompas składa się z wąskiego, długiego i lekkiego magnesu (tzw. igły magnetycznej) ułożyskowanego na pionowej osi oraz tarczy z podziałką kątową (tzw. róży wiatrów). Współczesne kompasy wypełnione są płynem (zwykle alkoholem), co zapobiega drganiu igły utrudniającemu odczyt.

Kompasy magnetyczne źle działają w pobliżu:

magnesów i przedmiotów z feromagnetyków (stal, żeliwo)
przwodów przewodzących prąd o dużym natężeniu

gdyż obiekty te zakłócają naturalne pole magnetyczne Ziemi, a w rezultacie zniekształcają wskazania kompasu.
Do kompasów nie można też zbliżać ciał silnie naelektryzowanych.
Pomimo tego, że metalowa obudowa przeciwdziała elektryzowaniu igły, w szczególnych przypadkach na igłę mogą działać siły elektrostatyczne zakłócające pomiar.

Dewiacja kompasu – różnica między kursem kompasowym a kursem magnetycznym wyrażona w stopniach. Spowodowana zakłóceniem ziemskiego pola magnetycznego przez obiekty znajdujące się w pobliżu kompasu magnetycznego np.: stalowy kadłub statku indukuje własne pole magnetyczne, ładunek i jego rozmieszczenie, ułożenie ruchomych urządzeń statku, zakłócające wskazanie kompasu magnetycznego.

Na każdym statku istnieje tabela dewiacji, w której wypisane są dewiacje dla kursów różniących się o 10 stopni. Obowiązkiem oficerów wachtowych jest kontrola i aktualizacja tabeli dewiacji. Czynność ta powinna być wykonana:

• dla statku nowo zbudowanego,
• po postoju statku w stoczni, jeśli były na nim wykonywane prace spawalnicze,
• po wejściu statku na mieliznę,
• po kolizji z innym statkiem,
• po pożarze na statku,
• po przewozie rudy żelaza lub złomu,
• co najmniej raz do roku.

Do określenia dewiacji można skorzystać z metody namierzania na daleki obiekt lub nabieżnik tudzież wachlarz nabieżników.
Otrzymana poprawka nazywana jest całkowitą i odejmując od niej wartość deklinacji można obliczyć dewiację.